W Polsce mogą wkrótce nastąpić jedne z największych zmian w zasadach korzystania z mieszkań komunalnych od wielu lat. Rząd zapowiedział reformę, która ma ograniczyć automatyczne dziedziczenie lokali po zmarłych najemcach, co od lat wywołuje dyskusje wśród samorządów i ekspertów od polityki mieszkaniowej, Santeos.pl podaje.
Według pierwszych informacji nowe przepisy mają uderzyć przede wszystkim w spadkobierców, którzy dotychczas mogli przejąć umowę bez dodatkowych formalności. Zmiana ma uporządkować zasady korzystania z komunalnego zasobu mieszkaniowego oraz zapewnić dostęp do lokali osobom o niskich dochodach. Reforma wywołuje jednak obawy dotyczące stabilności mieszkaniowej rodzin, które od lat żyją w tych lokalach.
Dlaczego rząd zdecydował się na zmianę przepisów?
Obowiązujące dziś regulacje zakładają, że w przypadku śmierci najemcy umowę mogą przejąć dzieci, małżonek, partner życiowy lub osoby mieszkające z najemcą we wspólnym gospodarstwie domowym. Następuje to automatycznie, bez konieczności ubiegania się o zgodę gminy. Według rządu doprowadziło to jednak do sytuacji, w której lokale przeznaczone dla osób o niskich dochodach trafiają do osób dobrze zarabiających lub posiadających inne nieruchomości. Problem ten od lat sygnalizowały samorządy, które wskazywały na brak możliwości weryfikacji uprawnień do korzystania z mieszkań. Podczas posiedzenia Senatu wiceminister Tomasz Lewandowski potwierdził, że przygotowano projekt ustawy mającej ograniczyć automatyczne dziedziczenie. Reforma ma dać gminom realny wpływ na to, kto korzysta z komunalnych lokali.
Kluczowe założenia reformy najmu komunalnego
Zmiana przepisów zakłada wyłączenie stosowania art. 691 kodeksu cywilnego w przypadku mieszkań komunalnych. Oznacza to, że śmierć najemcy będzie skutkować automatycznym wygaśnięciem umowy, niezależnie od tego, kto faktycznie mieszkał w lokalu. Osoby bliskie zyskają jedynie prawo do ubiegania się o podpisanie nowej umowy, a nie jej przejęcie. Gmina oceni sytuację majątkową i dochodową wnioskodawców, aby sprawdzić, czy nadal spełniają kryteria przydziału mieszkań komunalnych. Jeśli przekroczą progi dochodowe lub posiadają inny lokal w tej samej miejscowości, mogą zostać pozbawieni prawa do mieszkania. Rząd rozważa również wprowadzenie zróżnicowanych stawek czynszów zależnych od wysokości dochodów.
Kiedy nowe przepisy mogą zacząć obowiązywać?
Projekt ustawy został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu pod numerem UD313. Według harmonogramu Ministerstwo Rozwoju i Technologii planuje, że rząd przyjmie nowelizację w drugim kwartale 2026 roku. Jeśli tak się stanie, nowe regulacje mogą wejść w życie jeszcze przed końcem przyszłego roku. Oznacza to, że tysiące rodzin będą musiały przygotować się na możliwość przeprowadzki lub ponownej weryfikacji swoich dochodów. Gminy otrzymają narzędzia pozwalające kontrolować, czy lokatorzy faktycznie spełniają kryteria, które obowiązywały przy pierwotnym przydziale mieszkania.
Co oznacza reforma dla spadkobierców mieszkań komunalnych?
Nowe przepisy w praktyce likwidują automatyczne dziedziczenie lokali komunalnych. Po śmierci najemcy lokal nie będzie już przechodził na bliskich jako gwarantowane prawo. Zamiast tego rodzina będzie musiała złożyć wniosek o nowe zawarcie umowy najmu, przedstawiając dokumenty potwierdzające dochody oraz stan posiadania. Jeśli ich sytuacja materialna wskazuje, że nie kwalifikują się do pomocy mieszkaniowej, gmina odmówi podpisania umowy. Dla wielu rodzin może to oznaczać konieczność poszukiwania innego lokum, co w dużych miastach wiąże się z dużymi kosztami. Reforma ma zwiększyć rotację mieszkań komunalnych i otworzyć dostęp dla osób o najniższych dochodach.
Rząd zapowiada „ucywilizowanie” zasad najmu komunalnego
Wiceminister Lewandowski podkreślił w swoim wystąpieniu, że zmiany mają zlikwidować sytuacje, w których prawo do lokalu komunalnego staje się przywilejem pokoleniowym. Według resortu to rozwiązanie obciąża gminy i zmniejsza dostępność mieszkań dla osób faktycznie potrzebujących wsparcia. Rząd twierdzi, że nowa ustawa uporządkuje zarządzanie zasobem komunalnym, umożliwiając samorządom weryfikowanie dochodów i majątku lokatorów. Jednocześnie zapowiedziano dalsze prace nad systemem czynszów zależnych od wysokości dochodów. Reforma może całkowicie zmienić podejście do mieszkań komunalnych w Polsce i stać się jedną z najbardziej odczuwalnych zmian społecznych w najbliższych latach.
