#WokółLiturgii – Modlitwa Eucharystyczna, modlitwą Kościoła… moją modlitwą
W czasie naszego dzisiejszego rozważania chcemy pochylić się nad Modlitwą eucharystyczną, w czasie której dokonuje się najważniejsze wydarzenie w czasie Eucharystii, czyli przeistoczenie.
Modlitwa ta w tradycji łacińskiej zwana jest kanonem, a w tradycji w Kościołów wschodnich anaforą. Większość współcześnie używanych modlitw powstało w okresie patrystycznym jako rozwinięcie liturgii paschalnej Wieczernika. Konsekrowane w czasie modlitwy eucharystycznej chleb i wino stają się Ciałem i Krwią Chrystusa. Są realnymi sakramentalnymi znakami Jego śmierci i zmartwychwstania, przedstawianymi Bogu Ojcu jako zbawcza Ofiara chwały.
U początków modlitwy eucharystycznej stoi modlitwa Jezusa w czasie Ostatniej Wieczerzy. Jezus Chrystus modlił się w ten sam sposób, jak czynili to Żydzi żyjący w jego czasach. Już pierwsze wspólnoty chrześcijańskie zbierały się na Łamanie Chleba (Dz 2, 42). Wierni zbierali się na słuchanie Słowa Bożego i łamanie chleba. Był to wyraz wiary rozumiany jako pamiątka i uobecnienie Ofiary Jezusa:
Ilekroć bowiem spożywacie ten chleb albo pijecie kielich, śmierć Pańską głosicie, aż przyjdzie (1 Kor 11, 26)
Początkowo nie było ksiąg liturgicznych, więc modlitwy były przekazywane tradycją ustną. Pierwsze księgi liturgiczne pojawiły się w Afryce w IV wieku. Jednak Kościół zawsze był ostrożny w tej dziedzinie, dlatego też Synod z Hippony z 393 roku stwierdza:
Jeśli /jakiś prezbiter/ kopiuje dla siebie wzór z jakiegoś źródła z zewnątrz, nie może z niego korzystać, dopóki nie przedstawi go bardziej uczonym braciom.
Kościół od samego początku swego istnienia strzegł Eucharystii, dlatego też w IV rozdziale Didache znajdujemy informację, w myśl której do Stołu Eucharystii mogły przystępować tylko osoby ochrzczone:
Niech nikt nie je ani nie pije z waszej Eucharystii oprócz tych, co zostali ochrzczeni w imię Pana.
Wielką twórczość modlitw eucharystycznych można datować na okres IV wieku, po Soborze w Nicei (325 r.). W tym właśnie czasie rozpoczęto ustalać kanon modlitwy eucharystycznej, stały dla wszystkich wspólnot kościelnych.
W V wieku i później modlitwy eucharystyczne kształtowały się pod wpływem Kościołów znajdujących się w ośrodkach administracyjnych i liturgicznych, jak Jerozolima, Antiochia, Aleksandria i Rzym, a później Konstantynopol. Ewolucja modlitw eucharystycznych zakończyła się praktycznie w okresie średniowiecza.
Odnowę modlitw eucharystycznych – serca Eucharystii – podjął Sobór Watykański II (1962-1965). Punktem wyjścia była Konstytucja o Liturgii Sacrosanctum Concilium. Celem Soboru było, by wierni rozumieli teksty Mszy Świętej. Ojcowie Soborowi chcieli, by liturgia była piękna w swej prostocie.
Obecnie w Mszale Rzymskim w wydaniu dla diecezji polskich jest w sumie 10 Modlitw Eucharystycznych:
- Pięć Modlitw eucharystycznych,
- Dwie Modlitwy eucharystyczne o tajemnicy pojednania,
- Trzy Modlitwy z udziałem dzieci.
Modlitwa eucharystyczna składa się z następujących części:
- Dziękczynienie, które wyraża się zwłaszcza w prefacji poprzedzonej dialogiem
- Aklamacja, całe zgromadzenie śpiewa Święty
- Epikleza: modlitwa błagalna Kościoła o zesłanie mocy Ducha Świętego, aby chleb i wino zostały konsekrowane, i stały się Ciałem i Krwią Chrystusa. W niedzielę i uroczystości wypowiada się także wspomnienie tajemnicy dnia
- Opowiadanie o ustanowieniu Eucharystii i konsekracja: poprzez słowa i czynności Chrystusa dokonuje się Ofiara, jaką sam Chrystus ustanowił podczas Ostatniej Wieczerzy – zachodzi wtedy to, co w dogmatyce katolickiej nazywa się transsubstancjacją, przeistoczeniem. Końcowym akcentem jest Aklamacja o paschalnym charakterze: np. Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale, będąca jednocześnie początkiem następującej anamnezy
- Anamneza, sprawowanie pamiątki samego Chrystusa
- Ofiarowanie: zgromadzony na Eucharystii Kościół, sprawując tę pamiątkę, w Duchu Świętym składa Ojcu nieskalaną Ofiarę. Modlitwa o jedność w Duchu, tzw. Epikleza komunijna.
- Modlitwy wstawiennicze za Kościół, za żyjących i zmarłych. Wyrażająca jedność z Kościołem w niebie i z wszystkimi żywymi i zmarłymi członkami Kościoła
- Doksologia końcowa
Jak dobrze przeżyć ten moment Eucharystii?
- Spójrz na ołtarz oczyma wiary.
- Stań wraz z Maryją i św. Janem pod Krzyżem.
- W czasie konsekracji rozpoznaj po łamaniu chleba Jezusa Chrystusa, jak uczynili to uczniowie udający się do Emaus.
- Złóż siebie w ofierze wraz z Chrystusem.
- Poczuj jedność z całym Kościołem, który sprawuje zbawcze misterium.