Gdy Jezus modlił się na osobności, a byli z Nim uczniowie, zwrócił się do nich z zapytaniem: ”Za kogo uważają Mnie tłumy?”. Oni odpowiedzieli: ”Za Jana Chrzciciela; inni za Eliasza; jeszcze inni mówią, że któryś z dawnych proroków zmartwychwstał”. Zapytał ich: ”A wy, za kogo Mnie uważacie ?”. Piotr odpowiedział: ”Za Mesjasza Bożego”. Wtedy surowo im przykazał i napomniał ich, żeby nikomu o tym nie mówili. I dodał: ”Syn Człowieczy musi wiele wycierpieć: będzie odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w Piśmie; będzie zabity, a trzeciego dnia zmartwychwstanie”. Potem mówił do wszystkich: ”Jeśli kto chce iść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech co dnia weźmie swój krzyż i niech Mnie naśladuje. Bo kto chce zachować swoje życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, ten je zachowa”.
- Autor: św. Łukasz – Syryjczyk pochodzący z Antiochii, lekarz (Kol 4, 14), towarzysz i współpracownik Pawła Apostoła.
- Czas powstania Ewangelii: przedział czasowy od 80 do 90 roku.
- Miejsce spisania:Według Hieronima i Grzegorza z Nazjanzu ewangelia powstała w Grecji, według innych świadectw – w Aleksandrii lub Rzymie.
- Adresaci: chrześcijanie pochodzenia pogańskiego – potwierdza to treść ewangelii, w której autor konsekwentnie opuszcza to, co mogłoby razić i nie interesować nawróconych z pogaństwa; wyjaśnia też terminy, zwyczaje i święta żydowskie.
- Główna myśl dzieła:Myśl teologiczna skupia się przede wszystkim na misterium paschalnym, Królestwie Boga i Ducha Świętego, uniwersalizmie Dobrej Nowiny i nowej reguły życia, której wykładnią jest Ewangelia Zbawiciela. Dla ewangelisty historia zbawienia przyjmuje 3 okresy: 1. Czas Izraela – proroctwa i przygotowanie do pełni zbawienia, sięgające aż do Jana Chrzciciela; 2. Czas działalności mesjańskiej Jezusa – tzw. środek czasów – czas zbawienia; 3. Czas Kościoła – czas misji apostolskiej, dawania świadectwa, prześladowań.
- Miejsce zdarzenia: Prawdopodobnie miasto Betsaida o czym dowiadujemy się ze sceny o rozmnożeniu chleba.
- Bohaterowie: Jezus z uczniami
- Kontekst: Działalność Jezusa na terytorium Galilei
- Rodzaj: narracja
W analizowanym dziś fragmencie ewangelii św. Łukasza zwykle wyodrębnia się następującą, pięcioczęściową strukturę:
- Wprowadzenie: modlitwa Jezusa na osobności (w. 18a)
- Tożsamość Jezusa w opinii uczniów (ww. 18b-19)
- Tożsamość Jezusa w opinii Piotra (w. 20)
- Nakaz milczenia nałożony przez Jezusa (w. 21)
- Objawienie ostatecznego losu Jezusa i krótki logion (w. 22-24)
Powyższy podział uwydatnia fakt, że uczniowie ujawniają poglądy tłumów oraz swoją wiarę na wyraźnie życzenie Jezusa. W ewangelii jest to jedyny raz, kiedy Jezus pragnie znać poglądy zarówno wielkiej rzeszy słuchaczy, jak też wąskiego grona uczniów. Rozpatrując Jego pytanie na tle całe sekcji literackiej 9, 1-50, należy uznać, że ma ono wyłącznie cel dydaktyczny i stanowi jeden z ważnych elementów formacji uczniów. Skupmy się więc dziś właśnie na tej części; rozważmy to pytanie Jezusa za kogo uważają go ludzie, uczniowie i za kogo uważamy Go dziś my.
Na pytanie Jezusa apostołowie powtarzają pogłoski, które ewangelista przytoczył, gdy przedstawiał niepokoje Heroda Antypasa (9, 7-8). Są to opinie, które nie wykraczają poza wyobrażenia Starego Testamentu i chociaż utożsamiają Jezusa z wybitnymi postaciami proroków, to jednak ciągle pozostają przyziemne i nie są w stanie odkryć radykalnej nowości, jaką Jezus przynosi swoją osobą, nauką i czynami. Paradoksalnie jednak poglądy tłumów odgrywają ważną rolę w formacji uczniów. Muszą oni się z nimi zapoznać, aby następnie odkryć, że nie ukazują dostatecznie prawdziwej tożsamości ich Nauczyciela. Dopiero po obaleniu czysto ludzkich poglądów wobec Jezusa mogą wspiąć się na wyższy poziom i dojrzeć Jego boskie, nadprzyrodzone posłannictwo.
W drugim pytaniu Jezus robi kolejny krok i nakłania uczniów do wydania własnego świadectwa o Nim. Nie jest ono wynikiem jakiejś ciekawości, ale ma charakter pedagogiczny. Jezus zadaje je pod koniec działalności w Galilei, tuż przed podróżą do Jerozolimy. Uczniowie zatem mają za sobą długi etap formacji, mają przed oczyma szereg znaków i słów swojego Mistrza. Teraz nadszedł czas, aby dokonali pogłębionej refleksji nad wszystkim co widzieli i słyszeli. W imieniu całego kolegium wypowiada się Piotr, którego wyznanie ma dwojaki charakter. Po pierwsze wypowiada on to, co w głębi serca myślą wszyscy uczniowie; trudno jednak szerzej wypowiadać się na ten temat, ponieważ Łukasz w gruncie rzeczy nie przytacza opinii pozostałych Apostołów. Po drugie Piotr wyznaje własną wiarę w Jezusa jako Mesjasza, która dla wszystkich uczniów ma być wzorem właściwego spojrzenia na tożsamość i posłannictwo Jezusa. Co ważne w ewangelii Łukasza do tej pory tylko raz Jezus został nazwany Mesjaszem: przez demony, które wiedziały kim On jest (4, 41). Aż do tego momentu jednak nie padła odpowiedź na to pytanie i nie zostało sformułowane wyznanie wiary. Dlatego wyznanie Piotra jest punktem kulminacyjnym i podsumowaniem całej działalności galilejskiej. Rzeczą ważną jest tutaj to, iż Piotr mówi nie tylko, że Jezus jest Mesjaszem (por. Mk 8, 29), ale że jest Mesjaszem Bożym. Jego tożsamość i posłannictwo są tak ściśle związane z Bogiem, że nie da się oddzielić od siebie Jego mesjańskiej godności i Bożego pochodzenia.
Chociaż wyznanie Piotra ukazuje prawdę o Jezusie, to jednak nie pozwala On na jej rozgłoszenie. Przyczyny tego są zawarte w mesjańskich oczekiwaniach Izraela, które zupełnie rozminęły się z rzeczywistym posłannictwem Jezusa. W tamtym czasie, kiedy naród znajdował się pod rzymską okupacją, oczekiwania te przybrały jeszcze bardziej na sile. Opierając się na szeregu zapowiedzi prorockich (np. Am 11-15; Iz 7, 10-17; 11, 1-9 itd.), rabini głosili, że w dniach ostatecznych przyjdzie Pomazaniec, pochodzący z rodu Dawida, który stanie się wybawicielem Izraela spod jarzma niewoli, oczyści Jerozolimę z pogan i wytraci grzeszników. Gdyby zatem uczniowie rozgłosili, że to On jest Mesjaszem, naród natychmiast uznałby Jezusa za przywódcę politycznego, który da hasło do walki wyzwoleńczej, wypędzi Rzymian, uwolni kraj spod okupacji i obejmie władzę królewską. Druga przyczyna miała charakter teologiczny. Sam Jezus był świadomy, że uczniowie będą mogli właściwie zrozumieć naturę Jego mesjańskiego posłannictwa dopiero po zmartwychwstaniu. Dopiero wtedy Apostołowie, obdarzeni Duchem Świętym, będą w stanie do końca zrozumieć tę prawdę i ogłosić ją ludziom, że Jezus jest „Panem i Mesjaszem” (por. Dz 2, 36).
Wyznanie Piotra jest więc wzorcem dla całego Kościoła i dla nas osobiście. Od każdego, kto czuje się uczniem Jezusa, Mistrz oczekuje indywidulanej odpowiedzi na pytanie: „kim jestem według ciebie?”. W tym przypadku słusznym wydaje się to, iż nie można powtarzać tylko tego, co inni o Nim mówią, nawet gdyby były to opinie prawdziwe i słuszne, ale trzeba dać mu miejsce w swoim życiu. Na wzór Piotra wyznanie wiary o naszym Mistrzu trzeba składać w obecności wspólnoty, innych ludzi, ponieważ wiara nie jest sprawą czysto osobistą, ale jest wiarą całego Kościoła.
τίναμελέγουσινοἱὄχλοιεἶναι
/ tina me legusin oi ohloi einaj
/ za kogo uważają mnie tłumy?
Πέτρος δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· τὸν χριστὸν τοῦ θεοῦ
/ Petros de apokriteis eipen: ton Christon tu Theu
/ Piotr odpowiedział: „za Mesjasza Bożego”.