Jezus powiedział do swoich uczniów: “Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go i przyjdziemy do niego, i mieszkanie u niego uczynimy. Kto nie miłuje Mnie, ten nie zachowuje słów moich. A nauka, którą słyszycie, nie jest moja, ale Tego, który Mnie posłał, Ojca. To wam powiedziałem, przebywając wśród was. A Paraklet, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem. Pokój zostawiam wam, pokój mój daję wam. Nie tak jak daje świat, Ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze ani się nie lęka. Słyszeliście, że wam powiedziałem: Odchodzę i przyjdę znów do was. Gdybyście Mnie miłowali, rozradowalibyście się, że idę do Ojca, bo Ojciec większy jest ode Mnie. A teraz powiedziałem wam o tym, zanim to nastąpi, abyście uwierzyli, gdy się to stanie”.
Autor: św. Jan – jeden z dwunastu Apostołów, umiłowany uczeń Chrystusa Pana
Czas powstania Ewangelii: koniec I wieku, między 80 a 100 rokiem
Miejsce spisania:możliwe, że Efez lub wyspa Patmos
Adresaci: wszyscy chrześcijanie
Główna myśl dzieła: Znajduje się w zakończeniu Ewangelii: zapisano [to], abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym, i abyście wierząc mieli życie w imię Jego (J 20,31).
- Miejsce zdarzenia: Jerozolima, wieczernik na Górze Syjon
- Czas: ostatnia wieczerza
- Kontekst: wydarzenia przed męką
- Rodzaj: mowa pożegnalna
Przywołany fragment ewangelii jest częścią tzw. Księgi chwały (rozdziały 13-20), będącej 3 elementem składowym ewangelii Jana. Blok ten zawiera ważny komponent, bezspornie nazywany „mową pożegnalną” (13, 1- 17, 26), który konstytuują trzy podstawowe części: opis obmycia nóg (13,1-38), dwie mowy pożegnalne (14-16) i modlitwa arcykapłańska (17,1-26).
Opinię, iż mamy do czynienia z mową pożegnalną wzmacniają kryteria wewnętrzne perykopy, uwidaczniające charakterystyczne elementy składowe dla takiego gatunku, a są nimi:
- zgromadzenie, zwołanie uczniów
- zapewnienie zebranych o zbliżającej się śmierci
- udzielenie ostatnich wskazań, zwłaszcza ukazanie siebie samego jako wzór postępowania
- zapowiedź wydarzeń dotyczących przyszłości
- wezwanie do zachowania przekazanej nauki
To, na co warto zwrócić uwagę w dzisiejszej perykopie to po pierwsze motyw miłości uczniów względem swojego Nauczyciela. Ewangelista w tym momencie uzupełnia to stwierdzenie wyrażeniem, którego do tej pory nie używał; mówi o tym, iż miłość i zachowywanie nauki Jezusa są nie tylko podstawą miłości Boga, skierowanej w stronę prawdziwych uczniów, ale wprowadza treść mówiącą o zamieszkaniu Boga i Jezusa wewnątrz takiego człowieka. Doskonale wyraża to zdanie: καὶ πρὸς αὐτὸν ἐλευσόμεθα καὶ μονὴν παρ᾽ αὐτῷ ποιησόμεθα (i do niego przyjdziemy i miejsce do zamieszkania w nim uczynimy). W przytoczonym zdaniu treść przebywania Boga i Jezusa w prawdziwym „uczniu” podkreśla słowo μονη(mone), które w swoim polu semantycznym zawiera znaczenie przebywania, pozostawania, jak też oznacza mieszkanie, miejsce do zamieszkania (por. J 14,2). Leksem ten uwypukla to, iż Bóg wewnątrz prawdziwego „ucznia” nie chce być tylko gościem, pojawiającym się przelotnie raz na jakiś czas, nie chce traktować człowieka jak noclegowni, ale chce w nim przebywać stale, chce mieć w nim dom. To właśnie sugeruje greckie słowo μονη; zresztą jego użycie w LXX (greckie tłum. BH) najczęściej pojawia się w kontekście, który odnosi się do jakiegoś długotrwałego miejsca zamieszkania, przebywania a nie tymczasowego obozowiska.
Druga sprawa to zapowiedź zesłania Ducha Świętego na uczniów.
w. 26b: ὁ δὲ παράκλητος, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὃ πέμψει ὁ πατὴρ ἐν τῷ ὀνόματί μου, ἐκεῖνος ὑμᾶς διδάξει πάντα καὶ ὑπομνήσει ὑμᾶς πάντα ἃ εἶπον ὑμῖν
(Zaś Paraklet, Duch Święty, którego pośle Ojciec w imieniu moim, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co wam powiedziałem)
Duch Święty został w tym zdaniu poprzedzony rzeczownikiem Paraklet. Jak rozumieć ten rzeczownik, jakie posiada znaczenia? Rzeczownika tego nie można sprowadzać tylko do znaczenia Pocieszyciel (często w polskich przekładach pojawia się właśnie to tłumaczenie), bowiem jego znaczenie jest o wiele bardziej szersze. Paraklet oznacza tego, który jest zdolny do udzielania zachęty; tego, który udziela pomocy i odwagi; określa kogoś, kto jest zdolny do pokrzepienia; definiuje orędownika, rzecznika, pocieszyciela. Każde z przywołanych znaczeń słowa Paraklet może być przypisane do Ducha Świętego. Według w. 26 Duch Święty wypełni podwójną misję wobec Apostołów. Po pierwsze zostaną doprowadzeni do pełnego poznania nauki Jezusa, po drugie będzie promotorem wspomnienia tego wszystkiego, co Jezus już powiedział. Powiązanie misji Ducha z ziemskim życiem Jezusa jest o tyle ważne, ponieważ eliminuje niebezpieczeństwo, że doświadczenie Ducha zmieni się w jakieś subiektywne marzenie Apostołów. Wydaje się, iż ewangelista nakreślając działanie Ducha w sferze przypomnienia uczniom wszystkiego, nie ma na myśli odtworzenia po prostu przeszłości historycznej, co logia historycznego Jezusa, nauki mającej wpływ na zbawienie człowieka.
w. 27-31, mówiące o pokoju Jezusa i Jego odejściu z tego świata stanowią zakończenie całego dyskursu. Jezus, wszystkim wierzącym w Niego pozostawia swój pokój, który nie może być pojmowany w kategoriach pokoju tego świata. Jak więc rozumieć ten pokój? Zwykle grecki rzeczownik ειρηνη(pokój) jest antonimem rzeczownika wojna i wyraża pokój, zgodę i bezpieczeństwo w aspekcie militarnym. Według semickiej tradycji w pozdrowieniach przy powitaniu, przy pożegnaniu oraz w formułach wstępnych i końcowych listu stosowano rzeczownik שלום(Szalom/ pokój), podobnie w j. aramejskim pojawiał się ten sam rdzeń שלום, opatrzony jednak inną wokalizacją (czyli zapisem samogłosek), spowodowaną tzw. przesunięciem kananejskim i tam słowo to brzmiało (Szelam). Co ciekawe do dziś wśród arabów funkcjonuje użycie rzeczownika pokój w pozdrowieniach na ulicy, autobusie, targu itp. Spacerując np. po starej Jerozolimie, w części muzułmańskiej, tudzież będąc na Górze Oliwnej można usłyszeć: (السلام عليكم) As-Salamu alaykum (pokój z wami). W literaturze prorockiej słowo pokój odnosi się do królestwa mesjańskiego a w NT jest synonimem zbawienia, darem Boga danym przez Syna; niekiedy sam Chrystus zwany jest pokojem.
Już powiedział sporo w tekście wyżej 😉
Jezus powiedział do swoich uczniów: Jeśli Mnie kto miłuje, będzie zachowywał moją naukę, a Ojciec mój umiłuje go i przyjdziemy do niego, i mieszkanie u niego uczynimy.