W wielu środowiskach można czasem usłyszeć, że ktoś z naszych znajomych lub ktoś w rodzinie otrzymał „rozwód kościelny”. Trzeba jasno powiedzieć, że w Kościele nie ma rozwodów. Rozwód to rozwiązanie przez sąd ważnie zawartego związku małżeńskiego na prośbę jednego lub obu małżonków. Zatem rozwód w ustawodawstwie cywilnym jest, obok owdowienia i unieważnienia małżeństwa, jedną z form zakończenia małżeństwa cywilnego.
Ustawodawca kościelny, w oparciu o naukę płynącą z Pisma Świętego i wypracowaną na przestrzeni wieków doktrynę, nie dopuszcza możliwości rozwiązania małżeństwa poprzez rozwód, tak jak dopuszcza to ustawodawca państwowy. Małżeństwo sakramentalne posiada przymiot nierozerwalności, co oznacza, że raz ważnie zawarte, nie może być rozwiązane aż do śmierci jednego z małżonków. Dlatego niewłaściwym jest określenie „rozwód kościelny”, które sugeruje, że małżeństwo ważnie zawarte, następnie zostało rozwiązane za zgodą obojga lub jednego z małżonków, jak ma to miejsce w prawie cywilnym. Prawidłowym pojęciem pozostaje wyłącznie stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego.
Kodeks Prawa Kanonicznego stwierdza, że „małżeństwo mogą zawierać wszyscy, którym prawo tego nie zabrania”. Ograniczenia mogą pochodzić zarówno ze strony prawa Bożego (naturalnego i pozytywnego), jak i ze strony prawa ludzkiego, a więc także kanonicznego. W związku z tym pojawia się pojęcie przeszkody małżeńskiej. Przeszkodą, w szerokim znaczeniu, jest okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub ludzkiego nie pozwala zawrzeć małżeństwa ważnie lub godziwie. Okoliczność ta może dotyczyć nie tylko osoby, lecz także zgody małżeńskiej oraz formy zawarcia małżeństwa. Przeszkoda w ścisłym znaczeniu, to pewne określone cechy osobiste i okoliczności rzeczowe, które nie pozwalają osobom nimi obarczonym na ważne zawarcie małżeństwa, dotyczą one bezpośrednio danej osoby. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich dodaje, iż przeszkoda, choćby dotyczyła tylko jednej strony, czyni jednak małżeństwo nieważnym.
Prawo kanoniczne wyróżnia trzy grupy powodów przez które małżeństwo może zostać uznane za nieważnie zawarte:
- przeszkody zrywające,
- wady zgody małżeńskiej,
- wady formy zawarcia małżeństwa.
W przypadku uznania przez sąd kościelny, że małżeństwo jest obciążone jedną z wyżej wymienionych wad, zaczyna być ono uważane za nieważne od samego początku. W efekcie wierny może zawrzeć nowe małżeństwo kościelne z inną osobą.