Jezus przyszedł z uczniami swoimi do domu, a tłum znów się zbierał, tak że nawet posilić się nie mogli. Gdy to posłyszeli Jego bliscy, wybrali się, żeby Go powstrzymać. Mówiono bowiem: “Odszedł od zmysłów”. A uczeni w Piśmie, którzy przyszli z Jerozolimy, mówili: “Ma Belzebuba i mocą władcy złych duchów wyrzuca złe duchy”. Wtedy przywołał ich do siebie i mówił im w przypowieściach: “Jak może Szatan wyrzucać Szatana? Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie skłócone, takie królestwo nie może się ostać. I jeśli dom wewnętrznie jest skłócony, to taki dom nie będzie mógł się ostać. Jeśli więc Szatan powstał przeciw sobie i jest z sobą skłócony, to nie może się ostać, lecz koniec z nim. Nikt nie może wejść do domu mocarza i sprzęt mu zagrabić, jeśli mocarza wpierw nie zwiąże, i dopiero wtedy dom jego ograbi. Zaprawdę, powiadam wam: Wszystkie grzechy i bluźnierstwa, których by się ludzie dopuścili, będą im odpuszczone. Kto by jednak zbluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nigdy nie otrzyma odpuszczenia, lecz winien jest grzechu wiecznego”. Mówili bowiem: “Ma ducha nieczystego”. Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. A tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: “Oto Twoja Matka i bracia na dworze szukają Ciebie”. Odpowiedział im: “Któż jest moją matką i którzy są moimi braćmi?” I spoglądając na siedzących dokoła Niego, rzekł: “Oto moja matka i moi bracia. Bo kto pełni wolę Bożą, ten jest Mi bratem, siostrą i matką”.
- Autor: św. Marek – według Papiasza z Hierapolis: „tłumacz św. Piotra”
- Czas powstania Ewangelii: między 60 a 70 rokiem
- Miejsce spisania: najprawdopodobniej Rzym
- Adresaci: w dużej mierze poganie
- Główna myśl dzieła: Znajduje się w pierwszym wersie Ewangelii: Jezus jest Mesjaszem i Synem Bożym; dlatego warto iść za Nim i zostać Jego uczniem.
- Miejsce zdarzenia: Galilea
- Bohaterowie: Jezus Chrystus, Apostołowie, bliscy Jezusa, uczeni w Piśmie, tłum
- Kontekst: Pierwszy etap działalności Jezusa w Galilei – bezpośrednio po ustanowieniu Dwunastu
- Rodzaj: Tekst narracyjny z elementami przypowieści
Cała dzisiejsza ewangelia nie posiada jednego, precyzyjnego motywu przewodniego, z uwagi na przeważającą wielowątkowość. By łatwiej zinterpretować tę mnogość treści należy – dla przejrzystości – uporządkować ją tematycznie.
- Wystąpienie krewnych Jezusa (20-21)
- Oszczerstwa pod adresem Jezusa (22- 30)
- Prawdziwi krewni Jezusa (31-35)
Od strony strukturalnej widoczna jest w powyższym opowiadaniu tzw. struktura koncentryczna, którą można przedstawić w następujący sposób:
A- Działalność Jezusa i reakcja krewnych
B- Oskarżenie uczonych w Piśmie
C- Odpowiedź Jezusa
B’- Uzasadnienie narratora przypominające oskarżenie
A’- Przybycie krewnych i prawdziwe pokrewieństwo
Chciałbym, abyśmy dziś skupili naszą uwagę na środkowej części perykopy dotyczącej oszczerstw skierowanych w stronę Jezusa.
Postawmy pytanie: kto jest autorem oszczerstwa wobec Syna Bożego? Ewangelista, na początku tego bloku omawianej perykopy wspomina o przybyciu z Jerozolimy grupy, którą charakteryzuje za pomocą rzeczownika w liczbie mnogiej: οἱ γραμματεῖς / hoi grammateis/ czyli żydowscy nauczyciele Prawa, którzy po długotrwałym przygotowaniu i ordynacji (coś w sensie wyświęcenia) stawali się oficjalnie uznanymi uczonymi, mogąc rozstrzygać kwestie związane z religią, Prawem, współuczestniczyć w procesach karnych jako sędzia; wykonując ten urząd, mieli prawo do otwarcia szkoły. Większość uczonych w Piśmie należało do faryzeuszów, choć przed zniszczeniem Jerozolimy byli i saducejscy uczeni w Piśmie.
W jaki sposób Jezus jest dyskredytowany? Jak jego uprzednie cuda są podważane? Uczeni w Piśmie w sposób bezwzględny i zarazem bezczelny oczerniają działanie i osobę Jezusa słowami: “Ma Belzebuba i mocą władcy złych duchów wyrzuca złe duchy”. Skąd się wzięło to odniesienie do Belzebuba? W hebrajskim tekście 2 Krl 1, 2-16 bogiem filistyńskiego miasta Ekron był „pan much” (= ba’al.-zebub), w tym przypadku mamy już do czynienia z polemicznym zniekształceniem imienia ugaryckiego bóstwa Baal- Zebul (= pan wyniosłości). Czciciele Boga JHWH uważali pogańskie bóstwa za demony, których imiona prowokowały do przekręcania i zniekształcania w celu ich wykpienia.
W przypadku naszej perykopy Belzebub jest utożsamiony z głównym demonem, co pozwoliło uformować zarzut przeciw Jezusowi, że Jego moc i siła nie były boskie, ale diabelskie i pochodziły od nieczystego ducha. Stąd całość tego oszczerstwa sprowadza się do wykazania rzekomego opętania Jezusa, dzięki któremu mogliby podważyć wiarygodność Syna Bożego, zniszczyć autorytet, ośmieszyć, pomniejszyć Jego znaczenie i, co najważniejsze, poddać w wątpliwość całą misję i boskie pochodzenie.
Wobec takiego obrotu wydarzeń Jezus wygłasza przypowieści o królestwie i rodzinie – odpierające bezpośrednio wymierzone w Niego kłamstwa. W myśl zarzutu uczonych w Piśmie, szatan walczyłby przeciw sobie, wskutek czego jego królestwo byłoby skazane na destrukcję. Podobnie, gdy w rodzinie brakuje ładu, grozi jej rozpad, stąd szatan zwalczający siebie samego przygotowuje sobie klęskę. W tym tkwi nonsens podejrzenia, że Jezus stoi po stronie szatana, przecież szatan występuje przeciw Bogu, kto więc zwalcza złego ducha, stoi po stronie Boga. Tę myśl uwydatnia jeszcze mocniej przypowieść o domu, który będąc opanowany przez „mocarza” jest nie do zdobycia, chyba że nadejdzie jeszcze „mocniejszy”. Tym „mocniejszym” jest Jezus, który zwycięża „mocnego”, tj. szatana.
Dalsza część narracji – po wygłoszeniu przez Jezusa przypowieści o charakterze apologetycznym, czyli w obronie i odparciu oszczerstw – klasyfikuje takie pojmowanie osoby i misji Jezusa jako grzech przeciwko Duchowi Świętemu (tekst paralelny można znaleźć w MT 10, 25-28). Przeciwnicy Jezusa, nie uznając mocy Bożej zdolnej pokonać szatana, popełniają największe wykroczenie skierowane bezpośrednio przeciw Duchowi Świętemu, który zstąpił na Jezusa podczas chrztu w Jordanie, silnie jest z nim związany i chronił Jezusa podczas szatańskich podchodów na pustyni.
οἰκία/ ojkija/ dom
ἰσχυρὸς/ ishuros/ silny – mocarz
βλασφημία/ blasfemija/ bluźnierstwo
πνεῦμα τὸ ἅγιος/ pneuma to hagijos/ Duch Święty
πνεῦμα ἀκάθαρτος/ pneuma akathartos/ duch nieczysty